Oktay Sinanoğlu (25 Şubat 1935, Bari - 19 Nisan 2015, Miami), Türk kimya mühendisi ve akademisyen. Kimya, moleküler biyofizik, biyokimya ve matematik alanlarında dersler vermiştir.[1] 1975 yılında özel kanunla Oktay Sinanoğlu'na ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti Profesörü ünvanı verilmiştir.[2] Türkiye'de akademik çalışmalarıyla olduğu kadar, Türkçe ile ilgili politik görüşleriyle de tanınmaktadır.
Hayatı
25 Şubat 1935 yılında babası Nüzhet Haşim Sinanoğlu'nun başkonsolos olarak görev yaptığı İtalya'nın Bari şehrinde doğdu. II. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından 1939'da ailesiyle Türkiye'ye döndü.
Oktay Sinanoğlu, 1953 yılında TED Ankara Yenişehir Lisesi'nden birincilikle mezun oldu. 1953 yılında okul bursu ile ABD'ye gitti. 1956'da Amerika Birleşik Devletleri'nde, Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nden kimya mühendisi olarak[3] mezun oldu. 1957'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde yüksek lisansını tamamladı. Aynı yıl "Sloan Ödülü"nü kazandı.
Doçentlik tezini tamamlamasının (1958-1959) ardından Berkeley'de teorik kimya alanında doktorasını tamamladı (1959-1960). Doktora danışmanı Kenneth Pitzer'dı.[4]
21 Aralık 1963 tarihinde Yale Üniversitesinde öğrenci olan Paula Armbruster ile evlendi. Evlilik töreni The Branford College Chapel of Yale'de yapıldı.[5] Bu evliliğin ardından, Dilek Sinanoğlu ile evlendi ve bu evliliğinden ikiz çocukları oldu.
19 Nisan 2015 tarihinde Amerika'nın Florida eyaletinde hayatını kaybetti.[6] Ünlü sanatçı Esin Afşar'ın ağabeyidir. Karacaahmet Mezarlığı'nda annesi Rüveyde Sinanoğlu ve kız kardeşi Esin Afşar Aral'ın yanına defnedilmiştir.[7]
Dünyanın en genç profesörü oldu
Prof. Dr. Sinanoğlu 1961'de Harvard ve Yale üniversitelerinde genç yaşta dersler verdi. Yeni buluşlarını verdiği dersler ve yayınlarıyla dünyaya tanıtan Sinanoğlu, 26 yaşında profesör oldu.
Sinanoğlu, 2 yıl sonra 1963'te "dünyanın en genç profesörü" unvanını kazandı ve New York Times gazetesinde "28 yaşında Yale'in en genç kimyacısı" haberiyle adından söz ettirdi.
Türkiye'de kuramsal kimyanın gelişmesinde öncülük eden Sinanoğlu, 1973'te Almanya'nın en önemli ödüllerinden biri olan "Aleksander Von Humboldt Bilim Ödülünü" kazanan ilk kişi olarak tarihe geçti.
Sinanoğlu, 1975'te Japonya'nın Uluslararası Sekin Bilim Ödülünü kazandı ve aynı yıl özel kanunla kendisine "Türkiye Cumhuriyeti Profesörü" unvanı verildi.
ABD, Almanya, Fransa, İsveç, Japonya, Hindistan, Rusya, Meksika ve daha pek çok ülkeye bilimsel araştırmalar ve projeler için giden Sinanoğlu, üst düzeyde bilimsel ve devlet nişanları aldı, devlet başkanlarının şeref konuğu oldu.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi mütevelli heyeti 1962'de, yalnızca Oktay Sinanoğlu'na mahsus olmak üzere "Danışman Profesör" unvanını verdi.
Dünya bilim literatürüne önemli katkılarda bulundu
Türkiye Cumhuriyeti Özel Elçisi olarak 1976'da Japonya'ya gönderilen Oktay Sinanoğlu, Türkiye ile Japonya arasında kültür, bilim ve eğitim ilişkilerinin temellerini attı.
Amerika Bilim ve Sanat Akademisinin ilk üyesi olan Sinanoğlu, ilk TÜBİTAK Bilim ödülü, ilk Sedat Simavi ödülü, 1995'te Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (İLESAM) Üstün Hizmet ödülü ile Yılın Fikir Adamı, Yılın Bilim Adamı ödüllerini kazandı. Sinanoğlu, Yıldız Teknik Üniversitesi öğrencilerinin oylarıyla 2005'te "Yılın Yıldızları En Beğenilen Bilim Adamı Ödülü"ne layık görüldü.
Sinanoğlu, bilim hayatı boyunca kuantum fiziği ve kimyası, moleküler biyoloji ve matematik alanlarında yüzlerce teorem geliştirerek, dünya bilim literatürüne önemli katkılarda bulundu.
İki kez Nobel kimya ödülüne aday gösterilen Sinanoğlu, canlılara biyolojik kimliğini veren DNA'ların şifresini çözerek, bilinmeyen türden canlılar yaratmanın teorisini kurdu.
"Türkçe giderse Türkiye gider" düşüncesini savundu
Oktay Sinanoğlu, 1980'li yıllarda Türk siyasetindeki sorunlar, eğitim ve dil bilimi gibi konularla ilgilendi, kendisini Türkçe öğretimine adadı. Sinanoğlu, birçok röportajında, konferansında ve makalesinde "Türkçe giderse Türkiye gider. Yabancı dille eğitim ile Türkiye gider" düşüncesini savundu.
Sinanoğlu, hayatını anlattığı bir röportajında, İngilizler ve Amerikalıların tek gayesinin dünyayı sömürgeleştirmek olduğunu savunarak, "Aslında benim en büyük buluşum, İngiliz ve Amerikan numaralarıyla Türkçeyi yok etmek üzere yola çıktıklarını anlamam. Modern dünyada bir ülkeyi sömürge haline getirmek için savaşla, topla uğraşmayacak, dilinden başlayacaksınız." ifadelerini kullandı.
Sinanoğlu, bir başka konuşmasında ise Türkçe ve kültüre ilişkin, "Kültürün gitmişse her şeyin gitmiş demektir. Türkiye'de kaç kişi bunu söylüyor. 15 tane kitap yazdık. Gönlü yüzdüren dildir. Toplumun diline de kültür deriz. Bunun tarifini de biz yaptık. Kültür toplumun gönlüdür. Herkesin de gönlü vardır. Bizim Türkçe de dünyanın en eski dillerindendir. Matematik gibi yapısı vardır." değerlendirmesinde bulundu.
Sinanoğlu çoğu Türkiye'deki eğitim sorunları ve siyasi sorunlar üzerine yazılan "Adam", "Göçmen Hamamı", "Bye Bye Türkçe", "Hedef Türkiye", "Dayatmalar Kabusu", "İlerisi İçin", "Ne Yapmalı", "2050'ye 5 Kala: Dünyanın 105 Yıllık Tarihi" ve 3 ciltlik "Yeni Bilim Ufukları" kitap dizisini kaleme aldı.
2011'de hayatını kaybeden opera sanatçısı Esin Afşar'ın da ağabeyi olan Oktay Sinanoğlu, 19 Nisan 2015'te, ABD'nin Miami kentinde, solunum yetmezliğine bağlı olarak tedavi gördüğü hastanede hayata veda etti. Naaşı Türkiye'ye getirilen Sinanoğlu, İstanbul'da Karacaahmet Mezarlığı'nda toprağa verildi.
- ^ "Former Fellows". Yale Üniversitesi. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
- ^ "Oktay Sinanoğlu hayatını kaybetti". Anadolu Ajansı. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021.
- ^ "Scholars: Precocious Prof". TIME. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
- ^ "Oktay Sinanoglu". physicstoday. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
- ^ "Paula Armbruster Is Married at Yale". The New York Times. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
- ^ "Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu hayatını kaybetti!". Habertürk.com. 20 Nisan 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2015.
- ^ "Oktay Sinanoğlu son yolculuğuna uğurlandı". Hürriyet. 26 Nisan 2015. 23 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2015.
